OBSERWACJA

Ja · Gość

1. Z obserwacją spotykamy się niemal na każdym kroku w życiu codziennym. Jest ona także nieodłącznym atrybutem pracy zawodowej każdego nauczyciela i wychowawcy. Bez niej niemożliwe byłoby wykonywanie jakiejkolwiek funkcji wychowawczej i dydaktycznej zarówno w różnego typu szkołach, jak i placówkach opiekuńczo-wychowawczych, a także w rodzinie. Obserwacja taka polega na spostrzeganiu faktów, zjawisk czy zdarzeń bez podporządkowania ich ściśle określonym celom poznawczym.
Obserwacja stosowana jest wówczas, kiedy chcemy poznać sposoby po-stępowania i zachowania się, na przykład, młodzieży czy dzieci nie po to, by zachowanie to dokładnie rozpoznawać, opisywać i analizować, lecz głównie po to, by ułatwić im prawidłowy rozwój, a sobie umożliwić skuteczne wobec nich podejście pedagogiczne.

Rodzaje obserwacji :

-Indywidualna np. poznawanie konkretnej jednostki sprawiającej określone problemy.
-Grupowa, np. poznanie klasy, bądź innej grupy.
Wycinkowa, np. obserwacja pewnego fragmentu zachowania danej jednostki.
Całościowa np. obserwacja zmierzająca do wszechstronnego poznania jednostki, we wszystkich jej sferach.
Dotycząca próbek zdarzeń, np. odnosząc się tylko do zachowań agresywnych.
Bierna, kiedy obserwator nie jest członkiem grupy, do której należy obserwowana jednostka.
Czynna, kiedy obserwator jest uczestnikiem zdarzeń obserwowanych poprzez branie udziału w nich lub poprzez organizowanie zajęć nastawionych na wywołanie określonych zmian.
Ciągła, czyli prowadzona bez przerwy przez np. szereg godzin czy tygodni.
Próbek czasowych, czyli obserwacja dokonywana jest w określonych odstępach czasowych, określonych z góry przez obserwatora.
-Nieskategoryzowana, czyli prowadzenie obserwacji w celu ogólnego określania przedmiotu i dokonanywania jakościowego opisu zachowania.
-Skategoryzowana, wymagająca wyodrębnienia kategorii ułatwiających dokonanie opisu danego zjawiska,

Podział obserwacji :
● ze względu na czas :
- ciągła : jest spostrzeganiem faktów na przestrzeni dłuższego czasu
- próbek czasowych : jest spostrzeganiem w krótkich odcinkach czasu , badacz z góry określa przedziały czasowe , w których będzie dokonywał obserwację. Otrzymane dane wykorzystuje się do określenia różnorodności , częstości i czasu występowania danego zjawiska
- próbek zdarzeń : badacz z góry określa, jakie zdarzenia chce obserwować , czeka na nie i dokładnie je rejestruje. Zachowanie obserwowanego obiektu jest związane z sytuacją , to znaczy , że pojawienie się danej sytuacji wyzwala określone zachowanie

● ze względu na treść :
- całościowa : jest to spostrzeganie pełnego i całościowego obrazu rzeczywistości
- częściowa : to spostrzeganie wybranych aspektów rzeczywistości

● ze względu na liczbę przedmiotów :
- jednostkowa : występuje, gdy obserwacja dotyczy jednego przedmiotu
- kompleksowa: gdy, obserwacja ujmuje zespół przedmiotów, zjawisk uzupełniających się wzajemnie

● ze względu na cel :
- otwarta : zmierza do tego , by na jej podstawie zaplanować badania lub dalszą obserwację
- systematyczna : to planowe i powtarzające się gromadzenie spostrzeżeń w celu wykrycia zależności między zjawiskami

● ze względu na sposoby dokonywania :

- bezpośrednia : badający nie tylko zbiera dane , ale ma również możliwości sprawdzenia wiarygodności tych danych odwołując się do innych metod badawczych np. do wywiadu , do eksperymentu . Istnieje źródło deformacji , którym jest sam badający . Od jego obiektywizmu skrupulatności zależy rzetelność uzyskanych wyników obserwacji
- pośrednia : badający nie uczestniczy w zbieraniu danych i nie ma wpływu na ich powstawanie
-uczestnicząca: polegająca na wejściu badacza w określone środowisko społeczne i obserwowaniu danej zbiorowości od wewnątrz tj. jako jeden z jej członków. Jest to jednocześnie obserwacja bezpośrednia (badacz sam zbiera dane), ukryta i niekontrolowana. Należy do metod jakościowych.
- jawna : jest wtedy , gdy badani wiedzą o tym , że są przedmiotem zainteresowań obserwatora . Można uzyskać fałszywe dane o zachowaniu
- ukryta : stosuje się ją w celu wyeliminowania przyczyn zachowań nienaturalnych u badanych . Obserwacja ta pozwala na uchwycenie autentycznych zachowań .

Pomocnicze techniki stosowane w obserwacji można podzielić na :
- niestandaryzowane, które posiadają taką cechę, że gromadzą materiał bez wyróżniania poszczególnych zagadnień i aspektów oraz bez umiejscowienia czasowego. Są to np.: notatki, opisy, filmy, fotografie
- standaryzowane, które są doskonalszą techniką gromadzenia materiałów, gdyż następuje to z wyróżnieniem poszczególnych problemów i zagadnień z równoczesnym ujęciem czasowym.
Należy do nich arkusz obserwacyjny, który jest wcześniej przygotowanym kwestionariuszem z wytypowanymi zagadnieniami, które objąć ma obserwacja. Notuje się wszelkie spostrzeżone fakty, zdarzenia, okoliczności mające związek z danym zagadnieniem. Notowania mogą być oznaczone datą.
Do technik standaryzowanych należy również dziennik obserwacji, który kategoryzuje spostrzeżenia ze względu na czas pojawienia się określonych faktów lub zmienności procesów w badanych grupach. Prowadzony jest w postaci zapisów dziennych.
Techniki standaryzowane mają wiele zalet, gdyż pozwalają na wcześniejszą typologię zagadnień, która zapobiega przeoczeniu przez badającego któregoś z nich oraz nadaje kierunek badaniom. Ponad to daje możliwość wykrycia zależności, na które warto zwrócić uwagę w dalszych badaniach.

Cechy prawidłowej obserwacji:
a) celowość look

musimy wiedzieć dlaczego obserwujemy dana jednostkę.
b) systematyczność i planowość (historia o dziewczynie przed egzaminem)
c) selektywność look

np. oddzielanie tego co wypada od tego co nie wypada.
d) obiektywność testu psychologicznego look

polega ona na tym, że wyniki uzyskiwane w badaniu są niezależne od osoby badającej- eksperymentatora.

REJESTRACJA DANYCH Z OBSERWACJI .

1. Dzienniki obserwacyjne o szerokim zakresie, gdy notujemy wszystkie fakty występujące w zachowaniu dziecka.
2. Dzienniki tematyczne, gdy rejestruje się tylko niektóre fakty dotyczące zachowania
3. Symboliczne dane, gdy używamy symboli podczas zapisu, np. x , oznacza płacz u dziecka.
4. Instrumentalne dane, gdy rejestracji dokonuje się za pomocą urządzeń, np. przy pomocy kamery.

Rozróżniamy trzy techniki obserwacji:
*osobistą (badacz osobiście obserwuje sytuację lub nawet jest to obserwacja uczestnicząca - jak np. korzystanie z produktów lub usług konkurencji),
*mechaniczną (za pomocą urządzeń mechanicznych),
* elektroniczną (urządzenia elektroniczne, jak fotokomórka, kamera).